انسان با یدک کشیدن عنوان «اشرف مخلوقات» پس از پیشرفت‌های فنی و تکنولوژیکی، سلطه‌ی خود بر طبیعت را تثبیت نمود و دانسته یا نادانسته به نابودی محیط اهتمام ورزید و بیشترین اخلال را در اکوسیستمی به بزرگی زمین وارد کرد. با این اوصاف، آیا اختصاص دادن یک ساعت در طول سال برای زمین -حتا به عنوان اقدامی نمادین- کافی است؟
سیستم را یک «کل» شامل «اجزای به هم پیوسته» با اثر متقابل بر یکدیگر تعریف کرده‌اند و اکوسیستم، سیستمی است که با طبیعت و موجودات آن سر و کار دارد. بدیهی است که عوامل اکوسیستم برای ادامه‌ی بقا، به سازگاری با یکدیگر نیازمند هستند و هرگونه اختلال از جانب هر یک از عوامل، می‌تواند بقای کل سیستم را به مخاطره اندازد.
فرسایش خاک، تخریب جنگل‌ها، بیابان زایی، آلودگی هوا و آب، مصرف بی‌رویه‌ی انرژی و منابع طبیعی و مواردی از این دست از عمده چالش‌های محیط زیست و زمین به حساب می‌آیند و متأسفانه ایران در بیشتر این موارد در شمار چند کشور نخست دنیا قرار دارد. گویی توسعه پایدار نیز، تنها یک شعار جذاب و دهان پر کن است.
از این موارد کلی به موردی جزیی‌تر در رابطه با سیستم و اکوسیستم گذر می‌کنیم. اینکه چگونه هرکدام از ما به طور جداگانه می‌توانیم با تغییر در تغذیه ی خود، در زمینه‌ی بهبود محیط زیست نقش داشته باشیم؟ آیا تغذیه‌ی انسان در پایداری اکوسیستم و حفاظت از زمین می‌تواند تأثیر داشته باشد یا خیر؟
پاسخ مثبت است. در واقع انسان با جای دادن گوشت در رژیم غذایی خود و مصرف بیش از اندازه‌ی آن، با پرورش حیوانات تنها و تنها به هدف سلاخی، اکوسیستم خشکی و دریا را بر هم زده است. در این زمینه به دو مورد اشاره می‌کنم:
1. گرمای زمین (که امروزه یک بحران جدی در مورد زمین به شمار می‌رود)؛ گازهای متان، آمونیاک و دی اکسید کربن از جمله مهم‌ترین گازهای گلخانه‌ای و گرم کننده‌ی کره‌ی زمین هستند. تولید و پرورش حیوانات و به ویژه نشخوارکنندگان در دامپروری‌های صنعتی، در حدود 65 درصد گازاکسید نیتروژن، 37 درصد گاز متان در اتمسفر و 64 درصد گاز آمونیاک موجود در باران‌های اسیدی را به وجود می‌آورد. این گازها بیش از ده‌ها تا صدها برابر گاز دی اکسید کربن در گرم شدن کره‌ی زمین مؤثر هستند (1).
2. مقدار زمین زیر کشت؛ سر جان راسل در پژوهش خود، مقدار زمین مورد نیاز برای تأمین خوراک یک انسان همه چیزخوار و یک انسان گیاهخوار را مورد مقایسه قرار داد. وی به این نتیجه رسید که به طور معمول، در مورد اول 1/63 ایکر زمین در سال و در مورد دوم 0/75 ایکر زمین در سال برای تأمین خوراک افراد به زیر کشت می‌رود. به بیان ساده‌تر، برای یک همه چیزخوار (مصرف کننده‌ی گوشت) بیش از دو برابر یک فرد گیاهخوار زمین استفاده می‌شود تا
خوراک وی تأمین گردد (2). (ایکر= حدود 4 جریب و 10 جریب= 1 هکتار)
در این زمینه مصرف آب هم قابل محاسبه است. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که برای تولید مثلاً یک کیلوگرم گوشت، در حدود 10 برابر یک کیلوگرم گیاه، آب مصرف می‌شود. این دو مورد (مقایسه‌ی زمین و آب به کار رفته) یک هشدار جدی در خصوص نوع تغذیه و مصرف گوشت به ما می‌دهند: اگر جان حیوانات برای‌تان بی‌اهمیت است و حاضر نیستید گیاهخوار شوید، دست کم مصرف گوشت را به حداقل برسانید (3).
پی‌نوشت:
1. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه ترجمه‌ی مقاله‌ای از "نوآم مهر" را از اینجا بخوانید.
2. Memorandum To FAO, 17th World Vegetarian Congress, 1963, Barcelona, Spain.
3. سازمان ملل در این زمینه اعلام کرده است که «اگر مردم جهان خواهان كمك به مبارزه با گرمايش زمين هستند بايد دست‌كم يك روز در هفته گوشت نخورند».
سیستم را یک «کل» شامل «اجزای به هم پیوسته» با اثر متقابل بر یکدیگر تعریف کرده‌اند و اکوسیستم، سیستمی است که با طبیعت و موجودات آن سر و کار دارد. بدیهی است که عوامل اکوسیستم برای ادامه‌ی بقا، به سازگاری با یکدیگر نیازمند هستند و هرگونه اختلال از جانب هر یک از عوامل، می‌تواند بقای کل سیستم را به مخاطره اندازد.
فرسایش خاک، تخریب جنگل‌ها، بیابان زایی، آلودگی هوا و آب، مصرف بی‌رویه‌ی انرژی و منابع طبیعی و مواردی از این دست از عمده چالش‌های محیط زیست و زمین به حساب می‌آیند و متأسفانه ایران در بیشتر این موارد در شمار چند کشور نخست دنیا قرار دارد. گویی توسعه پایدار نیز، تنها یک شعار جذاب و دهان پر کن است.
از این موارد کلی به موردی جزیی‌تر در رابطه با سیستم و اکوسیستم گذر می‌کنیم. اینکه چگونه هرکدام از ما به طور جداگانه می‌توانیم با تغییر در تغذیه ی خود، در زمینه‌ی بهبود محیط زیست نقش داشته باشیم؟ آیا تغذیه‌ی انسان در پایداری اکوسیستم و حفاظت از زمین می‌تواند تأثیر داشته باشد یا خیر؟
پاسخ مثبت است. در واقع انسان با جای دادن گوشت در رژیم غذایی خود و مصرف بیش از اندازه‌ی آن، با پرورش حیوانات تنها و تنها به هدف سلاخی، اکوسیستم خشکی و دریا را بر هم زده است. در این زمینه به دو مورد اشاره می‌کنم:
1. گرمای زمین (که امروزه یک بحران جدی در مورد زمین به شمار می‌رود)؛ گازهای متان، آمونیاک و دی اکسید کربن از جمله مهم‌ترین گازهای گلخانه‌ای و گرم کننده‌ی کره‌ی زمین هستند. تولید و پرورش حیوانات و به ویژه نشخوارکنندگان در دامپروری‌های صنعتی، در حدود 65 درصد گازاکسید نیتروژن، 37 درصد گاز متان در اتمسفر و 64 درصد گاز آمونیاک موجود در باران‌های اسیدی را به وجود می‌آورد. این گازها بیش از ده‌ها تا صدها برابر گاز دی اکسید کربن در گرم شدن کره‌ی زمین مؤثر هستند (1).
2. مقدار زمین زیر کشت؛ سر جان راسل در پژوهش خود، مقدار زمین مورد نیاز برای تأمین خوراک یک انسان همه چیزخوار و یک انسان گیاهخوار را مورد مقایسه قرار داد. وی به این نتیجه رسید که به طور معمول، در مورد اول 1/63 ایکر زمین در سال و در مورد دوم 0/75 ایکر زمین در سال برای تأمین خوراک افراد به زیر کشت می‌رود. به بیان ساده‌تر، برای یک همه چیزخوار (مصرف کننده‌ی گوشت) بیش از دو برابر یک فرد گیاهخوار زمین استفاده می‌شود تا
خوراک وی تأمین گردد (2). (ایکر= حدود 4 جریب و 10 جریب= 1 هکتار)
در این زمینه مصرف آب هم قابل محاسبه است. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که برای تولید مثلاً یک کیلوگرم گوشت، در حدود 10 برابر یک کیلوگرم گیاه، آب مصرف می‌شود. این دو مورد (مقایسه‌ی زمین و آب به کار رفته) یک هشدار جدی در خصوص نوع تغذیه و مصرف گوشت به ما می‌دهند: اگر جان حیوانات برای‌تان بی‌اهمیت است و حاضر نیستید گیاهخوار شوید، دست کم مصرف گوشت را به حداقل برسانید (3).
پی‌نوشت:
1. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه ترجمه‌ی مقاله‌ای از "نوآم مهر" را از اینجا بخوانید.
2. Memorandum To FAO, 17th World Vegetarian Congress, 1963, Barcelona, Spain.
3. سازمان ملل در این زمینه اعلام کرده است که «اگر مردم جهان خواهان كمك به مبارزه با گرمايش زمين هستند بايد دست‌كم يك روز در هفته گوشت نخورند».
